بسمه تعالی

عدل و معامله

آیه 282 سوره بقره

یا ایها الذین امنوا اذا تداینتم بدین الی اجل مسمی
فاکتبوه و لیکتب بینکم کاتب بالعدل و لا یاب کاتب ان
یکتب کما علمه الله فلیکتب و لیملل الذی علیه الحق و
لیتق الله ربه و لا یبخس منه شیئا فان کان الذی علیه
الحق سفیها او ضعیفا او لا یستطیع ان یمل هو فلیملل ولیه
بالعدل و استشهدوا شهیدین من رجالکم فان لم یکونا رجلین
فرجل و امراتان ممن ترضون من الشهداء اًن تکتبوه صغیراً
او کبیراً الی اجلِهِ ذلکم اقسط عند الله و ا قوم
للشهدۀ و ادنی الا ترتابوا الا اًن اکون تجرة
حاضرة تدیرونها بینکم فلیس علیکم جناح الا تکتبوها و
اشهدوا اذا تبایعتم و لا یضار کاتب و لا شهید و ان
تفعلوا فانه فسوق بکم و اتقوا الله یعلمکم الله و الله
بکل شی علیم

ای کسانی که ایمان آورده اید هنگامی که داد و ستد می
کنید با یکدیگر آن را بنویسید و باید نویسنده ای از روی
عدالت سند را در میان شما بنویسد و ا ز نوشتن ابا نکند
که خدا به وی نوشتن را آموخته و باید بنویسد و مدیون
امضاءکند حقی را که بر ذ مه اوست و از خدا بترسد و چیزی
بر آن نکاهد یا اضافه ننماید و هر گاه مدیون سفیه یا
ضعیف است و صلاحیت امضاء ندارد پس ولی او بعدل و درستی
امضاء کند و شاهد بگیرد و دو تن از مردان پس اگر دو مرد
نبود یک مرد و دو زن که هر یک از دو طرفین راضی شوند گوه
گیرند اگر فراموش کنند یکی از آنها بر دیگری یاد آوری
نماید و شهود ا متناع نورزند از رفتن بمجلسی که باید در
آن شهادت دهند و در نوشتن سند با تاریخ معین مسامحه
نکنید چه معامله کوچک باشد چه بزرگ و برای خدا محکم تر
است که شکی در معامله پیش نیاید مگر آنکه معامله نقد
باشد و دست به دست میان شما انجام پذیرد در این صورت می
توانید گواهی نگیرید و هر گاه متاع پر بهایی را معامله
می کنید در آن گواه گیرید و به شاهد نباید ضرری رسد اگر
چنین کنید نافرمانی کرده اید و از خدا بترسید و خداوند
بشما تعلیم مصالح امور کند و خدا بر همه چیز آگاه است .

سخن گفتن در باب عدل خود به تنهایی بسیار سخت است و سخت
تر از آن بحث سرمایه گذاری و معامله است زمانی که صحبت
از سرمایه گزاری می شود سوالات زیادی به ذهن خطور می کند
از جمله اینکه حد و میزان سرمایه گزاری تا چه حد است ؟‌
ما تا چه حد می توانیم ثروتهای خود را اندوخته کنیم ؟ و
هزاران سوال دیگر که مجال طرح آنها نیست
در این آیه همچون آیات دیگر خداوند به رعایت عدالت اشاره
می نماید و از ما انسانها می خواهد برای انجام معاملات
خود شاهد بگیریم که اگر زمانی دنیا ما را به خود مشغول
کرد و خواستیم خدای ناکرده حق کسی را بخوریم و یادمان
برود که معامله ای انجام گردیده آن شاهدین محترم به کمک
ما آمده و باز هم ما را ازگرفتاری در آتش جهنم نجات دهند
. خیلی زیباست که خداوند در همه حال می خواهد انسان را
به گونه ای از خطر سقوط نجات دهد و همیشه کسی هست که
پیامبر راه انسان قرار گیرد و حق را به او به او یادآوری
نماید . در ابتدای این آیه خداوند می فرماید هر گاه دینی
بر گردن کسی داشتید شاهد بگیرید نمی گوید قرض و این خود
مهم است چرا که دین تمام امور را شامل می شود وامکان
دارد ادای آن فرق کند . در ادامه شهادت دو مرد و یا یک
مرد و دو زن مطرح می شود . تعبیر به رجال بالغ بودن را
می رساند پس می توان گفت منظور مرد به معنای ظاهری نبوده
و اصل بر بلوغ آن است اما اینکه حال چرا اینگونه به این
مسئله اشاره شده است سوالی است که انشالله دوستان محترم
پاسخ می گویند . از دیگر نکات مطرح شده در آیه این است
که اگر ما به یکدیگر اطمینان داشته باشیم می توانیم بدون
نوشتن سند معامله را انجام دهیم در این صورت کسی که به
ما اعتماد کرده باید امانت و بدهی خود را به او بدهیم و
این نکته قابل تامل است که زمانی که بحث اعتماد مطرح می
شود دیگر آن مسئله حکم امانت را پیدا می کند و طلب
طلبکار به عنوان امانت ذکر می شود که خیانت در آن گناه
بزرگی است . و در ادامه از مردم می خواهد حقیقت را کتمان
نکنند . از نکات جالب این آیه این است که خداوند بیشتر
تاکید بر معامله نقدی دارد چرا که این مسئله باعث می شود
مشکلات کمتری  در جامعه به وجود بیاید و جالتر آنکه
خداوند در طولانی ترین آیه خود به امر معامله و رعالت
عدالت در آن پرداخته و سفارش اکیدی نیز بر آْن داشته است
.
ازدیگر نکات مهمی که می توان در این آیه مشاهده کرد
عدالت در نوشتن است و اینکه خود نویسنده باید عادل باشد
و عدالت او می تواند در پیشگیری موثر باشد و در انتهای
آیه ما انسانها را به تقوا و پرهیزکاری دعوت می نماید و
می فرماید از او فرمانبرداری کنیم  و یاد آوری می کند که
آنچه مورد نیاز ماست خداوند می داند و این نشان می د هد
که او به خیر و شر ما آگاه تر است و مطمئناً ما را به
خود واگذار نمی کند